Uğurlu risk idarəetmə kodları

Bakı, 16 sentyabr - BiznesMedia. İqtisadi müharibələr, iqlim dəyişikliyi, pandemiya, təbii fəlakətlər və maliyyə sarsıntıları səbəbindən qeyri-müəyyənliyin və dəyişkənliyin tədricən artdığı qlobal arenada bir fərd və ya bir təşkilat olaraq hesablanmış risk proqnozları vermək çox çətinləşib. Risk idarəçiliyinin ən əsas prinsipi "Erkən təsbit edərək tədbir görün" olsa da, indi "yıxıldıqda tez ayağa qalxın və əvvəlkindən daha güclü olun"düşüncəsi hökm sürür.

Bu şüar çətin, mənfi hadisələrdən sonra eyni enerji, motivasiya və qaynaqlar ilə paydaşlarına eyni dəyəri hiss etdirir.

Bilmədiyimiz və ya gözlənilməyən təhlükəni öncədən müəyyən etmək üçün hansı tədbirlərin görülməsi necə müəyyənləşdirilə bilər? Gözləniləndən fərqli hallar baş verdikdə gördüyümüz tədbirlər nə fayda verəcək? Zərər və ya itki yaşanmasa da, fürsətdən istifadə etməyimiz gələcəkdə şirkətin bağlanmasına səbəb olacaqmı?

Risk idarəçiliyi yaxşı günlərimizdə başqa pis günləri proqnozlaşdıraraq itkilərimizi azaltmağa və bu vəziyyətə hazırlaşmağa işarə edir. Çeviklik isə bütün hazırlıqlara baxmayaraq yolumuza davam edən və rəqabətdə fərq yaradan təşkilat olmağımıza imkan verir.

Qərəzsiz məlumat və adaptasiya

2000-ci illərin əvvəllərində Uzaq Şərq bölgəsindəki ölkələrdə SARS virusu yayıldı. Qeyd edək ki, o dövrdə Çin xarici dünya ilə əlaqəsini yeni qururdu. Ölkə daxilində və ya xaricə səyahət indiki ilə müqayisədə məhdud olduğu üçün pandemiyanın dünyaya yayılmadan qarşısı alındı. 2020-ci ildə pandemiyanın Uhandan başladığını və bütün dünyaya daha tez yayıldığının şahidi olduq.

Yenə minilliyin ilk illərindən və xüsusən də son on ildə milyardlarla dollar ziyan vuran təbii fəlakətlərin sürətlə artması ilə iqlim dəyişikliyinin dağıdıcı təsirini hiss edirik. Qar yağmayan Yeni il gecələri və dolu yağan yaz günlərinin daha çox şahidi oluruq.

Dünyada tendensiyalar, həyati prinsiplər və normalar sürətlə dəyişir. Pademiyanın təsiri ilə bütün sahələrdə dəyişikliklərinin sürətləndiyi bir dövrə giririk. "Blockchain" və "De-Fi" maliyyə institutlarını, distant təhsilin sənaye təhsili sektorunu, sosial medianın mərkəzi media qurumlarını və yaradıcı iqtisadiyyatın işəgötürən-işçi əlaqəsini əvəz etdiyini, fərdlərin qurumlardan və tənzimləyici orqanlardan uzaqlaşdığını müşahidə edirik.

Bütün bu "dəyişikliyi" əvvəlcədən hiss edə və şərtləri fərd və qurum olaraq xeyrimizə çevirə bilərdikmi? İş dünyasından təəccüblü şəkildə yox olan şirkətlər yaşaya bilərmi? Neçə xidmət sektoru (məsələn, nəqliyyat, turizm, əyləncə şirkətləri) 2019-cu ildə öncədən pandemiya riski aldı və buna qarşı strateji və ya əməliyyat səviyyəsində tədbirlər gördü?

Detalları mükəmməl idarə edə bilmək böyük mənzərənin fərqində olmaqdan başlayır. Dünya İqtisadi Forumu (WEF) hər il qlobal risklərlə bağlı hesabat dərc edir. Hesabat insan önyargılarıyla gəlmək çətin olduğunu söyləyə biləcəyimiz hadisələrə nə qədər yaxın olduğumuzu xatırladır. Dünyada hər an başımıza bir pandemiya gələ biləcəyini düşünən bir və ya bir neçə şirkət varsa, normaldan üstün olan konkret tədbirlər alıb və bu prosesi heç bir ziyan görmədən və ya daha az ziyanla (hətta rəqabət üstünlüyü ilə) keçirib.  Bu şirkətlərin idarəetmə qruplarının qlobal riskləri və yeni tendensiyaları heç bir problem olmadan və titizliklə idarə edə biləcəyini, bu mövzularda yeni və yaradıcı fikirləri müzakirə etmək üçün bir araya gəldiklərini və hərəkətlər üçün vəsait ayırmaqdan çəkinmədiklərini söyləyə bilərik. Xarici məlumatlara və məlumat kanallarına açıqlıq, eqo və önyargılardan uzaq olmaq, haqqımızda zəifliklərimizi və təhdidlərimizi açıq şəkildə ifadə etmək, digər işçilər və menecerlərlə müzakirə etmək, bir-birimizi sorğu-sual etmək, fərqli təklifləri nəzərdən keçirmək və nəhayət qərar qəbul etmək kimi idarəetmə və uyğunluq təsirli risk idarəçiliyinin əsasını təşkil edir.

Möhkəm strategiya, çevik idarəetmə

Amazon CEO-su Ceff Bezos (Jeff Bezos) iş həyatında müvəffəqiyyətin sirrini "görmə və strategiyada ciddi, detallarda və taktiki addımlarda çevik" olaraq izah edir. Şirkətlərdə tərəfdaşlardan menecerlərə qədər, menecerlərdən ən aşağı səviyyəli işçiyə qədər varlığımızın səbəbini etdiyimiz şeyi "dəqiq", dəqiq, başa düşülən və qalıcı şəkildə ortaya çıxartmaq olmadığını anlayırıq. Risk idarəçiliyinin ilk və ən vacib addımı, bütün daxili və xarici faktorların önyargısız olaraq həll edildiyi təfərrüatlı və geniş iştiraklı bir araşdırma ilə vizyonun, missiyanın və strategiyaların müəyyən edilməsidir. Sonra isə böyük bir fikir birliyi və motivasiyadır. Şirkətin inkişafında iqtisadiyyat, müştəri, ətraf mühit, cəmiyyət və insanlara qarşı dəyərlər üçün qoyduğu məqsədlər və təşəbbüslər nələrdir? Səyahətin əvvəlində bütün riskləri və imkanları qlobal reallıqlarla və təsəvvürümüzün sərhədlərini aşan dəyişiklik imkanları ilə, komanda ruhu və sinerji ilə qiymətləndirərək korporativ məqsədlərimizi təyin edə bilərikmi?

Təbiətin və elmin bizə göstərdiyi kimi, əyilməyənlər böyük zərbələrdə qırılır. Məlumat və məlumat axınını daim qiymətləndirmək, böyük bir komanda ilə peşəkar şəkildə müzakirə etmək, vəziyyətlə əlaqədar yeni iş qərarları qəbul etmək və lazım gələrsə ənənəvi yanaşmaları kökündən dəyişdirmək əsasdır. Bütün bunlar müvəffəqiyyət yolunda çevik və dinamik olmağı təsvir edir.

"Biz" olaraq

Müşahidə edirik ki,  işçilər yalnız öz işləri, məsuliyyət daşıdıqları proses və onlara verilən əsas performans göstəricisi (KPI) səviyyəsində şirkətləri haqqında təsəvvür yaradırlar. Belə

ki, işçiləri əsas düşündürən suallara cavab axtarır. İşlədiyim şirkətin strategiyaları və əsas məqsədləri nələrdir? Bunlardan hansına xidmət edim və şirkətin uğurunda nə payım var? Başqalarının proses və ya məqsədləri nədir və hansı məqamda mənə təsir edə bilər? Belə əlaqəni quran işçi hədəfini, prosesini və riskini daha çox qavrayır və qoruyur.

Bu əlaqənin qurulmasında ən böyük vəzifə, atacaqları addımlarla təşkilat rəhbərlərinin üzərinə düşür. Fərdi performans idarəetməsi sistemlərində ediləcək ağıllı və yenilikçi inteqrasiyalarla risk idarəçiliyinin qurumun DNT-sində yaşamasını təmin etmək mümkündür.

MIT-in son illərdə dərc etdiyi bir məqaləyə görə, ənənəvi insan resursları yanaşması məqsədlərin konkret, ölçülə bilən, əldə edilə bilən, realist və zamanla bağlı olmasını (SMART) istəsə də, bu anlayış, məqsədlərə olan həvəs və ehtiras faktorunu çox az qiymətləndirir. Fərdi performansa diqqət yetirir və il üçün hədəflər qoyur, müzakirənin əhəmiyyətini görməzdən gəlir. Strategiyanın həyata keçirilməsini təmin etmək üçün liderlər bunun əvəzinə tez -tez müzakirə olunan, iddialı, konkret və şəffaf məqsədlər (FAST) təyin etməlidirlər.

Bu anlayış, təşkilatların eyni anda bir neçə istiqamətdə inkişaf etməsinə kömək edir. Məqsədləri şəffaf etməklə, şirkətlər işçilərinə fəaliyyətlərini korporativ strategiyalarla uyğunlaşdırmağa və silolar arasında daha səmərəli koordinasiya etməyə imkan verə bilər.

İşçinin şirkət haqqında tam anlayışı, böyük mənzərədə öz yerini və əhəmiyyətini dərk etməsi, həmkarlarının gündəmlərini və özü ilə əlaqəsini təhlil etməsi korporativ uğur və möhkəmlik gətirəcək.